|
Эз копрась пуляяслы взводса командир Со и бара юркарын май. Со и бара ми неважöн пасйим Ыджыд Вермӧм шедöдан лун. Нелямын квайт во чӧж быд тулыс сійö грымакылӧ Му вывті яръюгыд салютъясöн, пычкö гуся синва пыр этшаджыкӧн и этшаджыкöн кольысь ветеранъяслысь. И мыйта кад кöть оз торйӧд миянӧс Великöй Отечественнöйкӧд, йöз век кутасны пуктыны пыдди страналӧн медбур ныв-пилысь подвигсö, казьтывны найöс, кодъяс зз жалитны Родина вӧсна выннысö да весиг юрнысö. Миянлы, война бӧрын чужöм войтырлы, колӧ туявны да тӧдны, кодъяс шедӧдісны Победа. Тöдны и пыр сӧстӧма видзны вӧвлӧм фронтӧвикъяслысь нимъяссö. Мед налöн олӧмыс лоö примерöн тшӧтш и талунъя сьӧкыд кадас. Москва, Академик Анохин нима улича, 26. Тайӧ уна судта керкаас олӧ миян нималана земляк, Сöветскöй Союзса Герой Г.Ф. Тимушев. Немдін сиктын чужлӧм да Кулӧмдінын быдмылӧм мортöс столицаӧ вайöдіс сьӧкыд, но интереснӧй судьба. И кӧть ӧні МГУ-са старшöй научнöй сотрудник юрвывтырыс вöйöма уджӧ да гежӧдика аддзывлö кад чужанінö волöм вылö, Коми мукöд йитöдъяс оз личöд. Тайӧ йитӧдъясыс петкöдчӧны быд вежон воысь письмöясын, землякъяскöд корсюрö аддзысьлöмъясын. Эжва йывлӧн аскиа лун вöсна пыр кадся висьöмын-тöждысьöмын. Квартираас пырӧмкӧд тшöтш синъясад шыбитчö стенмö тувъялöм кöр сюр — Войвывса вӧр-ва йылысь казьтылöм. Кöлуй ӧшланінын — ветеранлӧн уджалан да вöралан паськӧм — прöст кадӧ радейтö ноксьыны аслас дачадорса му вылын, ветлöдлыштны пищальöн матігöгӧрса вӧрын. Стенмысь жӧ казялан фронтовикъяслысь фотографияяс: гöтырыс, Антонина Николаевна, тшöтш войнаса участница, и гозъялöн абу этша боевöй ёртыс, кодъяслысь чужöмъяссö аддзигöн дум вылад быть, кöнкö, усьöны чужан мусянь нюжöдчöм, уналаö вайöдлöм туйяс. Кыдзи висьталö Антонина Николаевна, верöсыс быдлунъя гырысь могъяс вылö видзöдтöг, вевъялö вöчны и общественнöй делöяс. Гöгöрвоана, öд сійö университетса ветеранъяслöн сöветысь председательöс вежысь. Тöдса студентъяс висьталöны, мый университетын снимайтöмаöсь ветеранъяс йылысь кинофильм, кöні кызвын кадсö сетöмаöсь Г.Ф.Тимушевлы. Пример вылö, Герой петкöдчö МГУ-са пöгибнитöм студентъяслы Памятнöй обелиск восьтӧмлы сиöм историческöй кадръясын. Бронетранспортёр вылын, почётнöй эскорт вылын Г. Ф. Тимушев вайис Кремлёвскöй стена дорса Вечнöй бисянь öзтöм факел. Праздникъясысь, военно-патриотическöй мероприятиеясысь ӧтдор, сійö актнвнöя участвуйтӧ том йӧзöс воспитайтан ыджыд уджын. А кольöм воын веськыда Гöрд площадь вылын сетіс миян республикаса телевидениелы интервью, кӧні кывкöрталіс тадзи кымын. Öні, кор вирöн дорйöм мирнöй олӧмыс кутіс тапикасьны джуджыд пемыд гу дорышын, миянӧн шедӧдӧм Победа вылӧ видзӧдласъяс кутісны вежсьыны: та вöсна мöй зілисны ветеранъяс, мед аддзыны, кыдзи вочасöн киссьӧ страна? И торйӧн нин сьöкыд вежöртны тайöс аслыныс вöвлöм воинъяслы. Ыджыд али ичöт пай пуктіс на пиысь быдӧн Победаö, донъявны зэв сьöкыд, но ставнас Вермӧмыслысь донсö ми бура тöдам-гöгӧрвоам. Мед эськö оз жö ло мӧдысь сійӧ, мый пансис июнь 22 лунö да муніс 1418 лун чӧж — кодкö мöй мӧвпалӧ та кузя мöд ногöн? Шуны кӧ, война кусöдöмö Геройлысь пайсӧ донъявны век жö позьӧ нин. Аслас скуп казьтылӧмъясысь книгаясса серпасъясысь, мортсö бура тöдысьяслöн висьтъясысь. Стрöг чужöм, топыд тэчаса мыгöр, лабутнöй кыввор – татшöмöн сійö петкöдчö миян водзын. Тыдалö, йöз пöвстын асьсö кутöмыс Георгийлы вуджис батьсяньыс, ыджыд киподтуя, веськыдлун пыдди пуктысь мортсянь. Батьыс вöлі сиктса фельдшерöн. Кор локтiс налöн семьяыс Немдiнысь Кулöмдінö, детинка эз пыр аддзы аслыс ёртъясöс. Но астшöтшъяяс да весиг гырысьджык зонкаяс гусьöн завидьтылісны крут чойті сюся ислалысь Георгийлы. Сідз, öнія ветеран А.М. Морохин казьтылö: «Тимушев оліс миянсянь матын. Сійӧ вӧлі во-мöдӧн ыджыдджык. Верстяммис-быдмис, позьö шуны, синъяс водзын. Коді пӧ вермис думыштны сэки, мый татшöм лöнь морт сяммас олӧмас вӧчны быдöнӧс шензьӧдана яръюгыд воськов. Воськов подвигӧ». Школа помалöм бöрын Георгий муніс велöдчыны Сыктывкарса пединститутӧ. Тані и суис война. Физико-математическӧй факультетса студентлы ковмис пасьтавны военно-инженернӧй училищеса курсантлысь форма. Фронт вылö Тимушев веськаліс младшöй лейтенантöн, сапёрнöй взводса командирöн нин. Медводдза бойяс, медводдза вир. Казьтыланаöн коли Сталинград дорса öти яр кось. Миян атака джöмдіс и тышӧ ковмис пыртны тшöтш и сапёръяслысь подразделение. Сэки Тимушев пöдтіс противотанкöвöй гранатаясöн и враглысь кык пулемёт. А сэсся сапёръяс вöліны Курскӧй дуга вылын, участвуйтісны Корсунь-Шевченковскӧй да Яссо-Кишинёвскöй операцияясын. Сӧмын 1941 волöн август тöлысьын 5-ӧд ннженерно-сапёрнӧй бригадалöн батальонъяс (кытчö пырис и 106-ӧд батальон) весалісны 62 миннöй поле, аддзисны да чукӧртісны 12 сайӧ сюрс противотанкӧвӧй мина, 17 ыджыд фугас, стрӧитісны 16 пос, дасьтісны танкъяслы 44 вуджӧдчанін, дзоньталісны уна дас километр туй. Тайӧ лыдпасъяссö вайӧдӧ «Яссо-Кишиневские Канны» книга, кодӧс лэдзис Москваса «Наука» издательство 1964 воын. Шуны кӧ, тайӧ книгаас эмöсь и миян Герой йылысь кывъяс. Со найӧ: «Посъяс босьтігӧн збыльысь героизм петкöдлісны Г Ф. Тимушевлӧн взводса сапёръяс. Найӧ тöдлытӧг да сюся уськöдчисны враг вылö. Эз копрась пуляяслы взводса командир. Сійӧ медводз кайис пос вылӧ, аскӧдыс нуӧдіс мукӧдсö». Сёрниыс мунӧ Серет ю вомöн пос йылысь. Фашистъяс видзисны сійӧс синъяссӧ моз, весиг эз эскыны, мый вуджанінсö вермас босьтны миян войска, мый нин шуны сапёръяслöн ичӧтик взвод йылысь. И век жӧ, друг кö мырддясны, немечьяс дасьтісны миянлы аслыссикас «козин» — пос улас домалісны взрывчаткаöн сöвтӧм пуръяс. Разведкаӧ мӧдӧдісны буретш Тимушевӧс аслас боецъясыскӧд. Гӧгӧрвоана, кутшӧм смеллун колö, медым лыда салдаткӧд панны тайӧ кык судта пос вӧснаыс тыш да кутны сійöс главнöй вынъяс локтöдз. Но разведчикъяс петісны вермысьясӧн. Тайӧ вӧлі нöшта ӧти вермӧм, кодъясысь и тэчсис ставнас Победа. 6-ӧд танкӧвӧй армиялöн да сы бӧрын 27-ӧд армиялӧн частьяс пöшти воштӧмъястӧг венісны сьöкыд рубеж да веськӧдчисны Бухарестлань. Тайӧ бой бöрас вӧліны на зэв гырысь косьяс, и на пиысь ӧтиын Тимушев сьöкыда ранитчис… Вежӧ-ö мортöс война? Морöс тыр наградаӧн, ловйӧн бергӧдчӧм фронтовиклы, быттьö коліс лоны вылынджык ныраӧн, но Тимушев абу сэтшӧм. Войнаӧн чишкалӧм морт локтöма чойыс, пединститутса студентка Лидия дорӧ, важ моз этша кыввораӧн, весиг стрöгджык видзӧдласаöн. Лидия Фёдоровналӧн висьталöм серти, Георгий, да и некод на сэки, эз тӧдны, мый Серет ю вомӧн пос босьтӧмысь офицерлы СССР-са Верховнӧй Советлöн Президиум сетӧма Сӧветскӧй Союзса Герой звание. Буретш сійӧ жӧ кадас Сыктывкарса пединститутын велӧдчӧма Кулӧмдінса инмалана учитель Р.В. Попова. Роза Валентиновна помнитӧ, кыдзи общежитиеса жырйӧ коркӧ пыравлісны Георгий Тимушев да Советскöй Союзса Герой жö Виктор Лобанов. Асьнысӧ пӧ кутісны простöя, дзик эз Геройяс моз. Верховнӧй Сöвет Президиумлӧн 1944 во март 21 лунся Указ йылысь Георгий да матыссаясыс тöдмалісны газетъясысь Усть-нем Базаын (ӧнія Югыдъягын). Татчӧ ранитчöм фронтöвик воліс шойччыштны, чöжтыштны вын. Леспромхозын пыр жӧ котыртісны митинг, аддзисны н кутшӧмсюрӧ кöм-пась. А сэсся Тимушевӧс первöй корисиы важ велӧдчанінас, институтлöн физматö, та бӧрын вӧзйисны велӧдчан места МГУ-ын. Войнаӧн кисьтӧм народнӧй овмӧс кодкӧ кыпӧдіс гöр да станок сайын, а Тимушев нырччис наукаӧ. Велӧдчӧм кадръяс сэки зэв ёна эз тырмыны страналы. И со, университет помалӧм бӧрын — аспирантура, сэсся наукаясса кандидатлӧн диплом. Мортыс аддзис асьсӧ физикаысь, да олӧмсö шуис сины научнöй корсьысьӧмъяслы. Бӧрйӧм профессия серти миян земляк уджалӧ и ӧні. Сійӧ МГУ-ысь ядернӧй физика институтса старшӧй научнöй сотрудник. Да и ныв-пиыс мунісны батьыслӧн кок туйӧд, найӧ сідзжö помалісны университет, ӧти пи весиг дорйис физика кузя кандидатскӧй диссертация. Со татшӧм нималана морт петіс миян районысь. Сӧмын мыйлакö этша сиктын тöдӧны сылысь нимсӧ, нинӧм нин шуны посёлокъяс йылысь. А ӧд миян землякъяс — районлӧн чужӧмбан да история. Кыдзи ми видзам яръюгыд олöма йӧзлысь нимъяссö, сідзи и пыдди пуктам историянымöс. В. Бабин. |